اضطراب جدایی در کودکان به احساس اضطراب و ترس شدید نسبت به جدا شدن از منبع دلبستگی گفته می‌شود. اگر این ترس شدت زیادی پیدا کند و عملکرد کودک را تحت تاثیر خود قرار دهد، به عنوان اختلال اضطراب جدایی شناخته می‌شود. اما این ترس در نوزادان و کودکان خردسال معمولا نشانه‌ای از فرایند طبیعی رشد است. یعنی کودکان به طور طبیعی تا دوسالگی این اضطراب در آن‌ها رشد می‌کند، اما پس از دو سالگی این اضطراب باید روند نزولی یافته و والدین با روش‌های مناسب به کودک برای پشت سر گذاشتن این احساس کمک کنند. در صورتی کودک شما بیشتر از 3 سال سن دارد و دچار اضطراب جدایی است حتما در این باره مشاوره کودک دریافت نمایید.

منبع : اضطراب جدایی در کودکان و نوزادان

تعریف اضطراب جدایی در نوزادان و کودکان چیست؟

اضطراب‌‌جدایی یکی از علائم رشد روانی کودک در سنین نوزادی و خردسالی است. در حقیقت آن‌ها در جریان رشد به مرور مادر و مراقبین اصلی خود را می‌شناسند و در کنار آن‌ها احساس امنیت می‌کنند. در همین راستا طبیعی است که با دور شدن از منبع دلبستگی احساس ترس کنند و تا حدی بی قرار شوند. اما کودکان تا حدود 3 سالگی باید بتوانند این ترس خود را پشت سر بگذارند.

در حقیقت اگر والدین افراد امنی باشند این احساس را به کودک منتقل می کنند که امنیت تنها در گرو نزدیکی فیزیکی با والدین نیست و اگر دور بشوند بازهم محبت و مراقبت خود را از فرزندشان دریغ نمی‌کنند. کودک نیز متقابلا یاد می‌گیرد که در نبود والدین چگونه خود را آرام نگه دارد و بر ترس خود غلبه نماید. اگر این مهارت به موقع کسب نشود، ترس از جدایی به اختلال اضطراب جدایی تبدیل می‌شود. برای اشنایی با سایر اختلالات استرس در کودکان کلیک کنید.

علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی در کودکان

اختلال اضطراب جدایی به ترس شدید کودک نسبت به جدا شدن از منبع دلبستگی نظیر مادر گفته می‌شود که اغلب در بین کودکان بالای 3 سال دیده می‌شود. از جمله علائم اصلی این اختلال باید به موارد زیر اشاره کرد.

• احساس ترس و نگرانی شدید درباره دور شدن از منبع دلبستگی یا از دست دادن عزیزان
• نگرانی مداوم و بیش از حد در مورد از دست دادن پدر، مادر یا سایر عزیزان و یا نگرانی از بروز یک اتفاق بد برای آن‌ها
• نگرانی دائم در مورد اینکه نکند اتفاق بدی منجر به جدایی از والدین یا سایر عزیزان بشود. مثلا نگرانی از گم شدن یا آدم ربایی
• خودداری از دور شدن از خانه به دلیل ترس از جدایی
• خودداری از تنها ماندن در خانه
• تمایل شدید کودک برای خوابیدن کنار والدین و تجربه مشکلاتی نظیر کابوس‌های شبانه و بیداری مکرر هنگام جدا خوابیدن در طول شب
• شکایت مکرر از مشکلات جسمانی مرتبط با استرس نظیر دل درد و سردرد هنگام پیش بینی جدایی از والدین

علل مؤثر در بروز اختلال اضطراب جدایی در کودکان

علل و عوامل مختلفی می‌توانند در بروز اختلال اضطراب جدایی در کودکان تأثیرگذار باشند و بچه‌ها را در برابر این مشکل آسیب‌پذیر کنند. ما در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

عوامل محیطی

در بسیاری از موارد اضطراب جدایی در پی تجربیات تلخی اتفاق می‌افتد که ذهن کودک قابلیت پردازش آن را ندارد. برای مثال مواجه شدن با مرگ یکی از اعضای خانواده، طلاق والدین، مرگ حیوان خانگی و تغییرات بزرگی نظیر مهاجرت به این مشکل مبتلا می‌شوند. به همین خاطر بسیار اهمیت دارد که در موقعیت‌هایی نظیر موارد ذکر شده برای سلامت روان کودک اهمیت بیشتری قائل شوید، با او در مورد احساساتش صحبت کنید و کمک نمایید او از فقدان تجربه شده عبور نماید. کمک گرفتن از یک روانشناس کودک از جمله گزینه‌هایی است که در این شرایط تا حد زیادی می‌تواند در سازگاری فرزندتان با شرایط محیطی مؤثر باشد.

عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی

مطالعات زیست شناختی نشان می‌دهند که احتمالاً عوامل وراثتی در بروز اختلال اضطراب جدایی کودکان نقش عمده‌ای بر عهده دارند. نقش وراثت به خصوص در دختران برجسته‌تر است که این مسئله آسیب‌پذیری کم‌تر پسران در برابر این مشکل را نشان می‌دهد.

برای آشنایی بیشتر با اختلالات و مشکلات کودکان استثنایی کلیک کنید.

شیوع اختلال اضطراب جدایی در کودکان

شیوع این اختلال در دوران کودکی چیزی در حدود 4 درصد برآورد شده با این حال مطالعات همه گیر شناسی نشان می‌دهد هرچقدر کودکان بزرگ‌تر می‌شوند و به سمت نوجوانی پیش می‌روند میزان شیوع این اختلال در آن‌ها بالاتر می‌رود.

راهکارهایی برای کاهش و از بین بردن اضطراب جدایی در کودکان

اضطراب جدایی در سنین پایین یا قبل از 2 سال امری طبیعی محسوب می‌شود اما نحوه واکنش والدین به این موضوع می‌تواند در تداوم یا محو شدن این مشکل تاثیر بسزایی داشته باشد. ما در ادامه به چند راهکار اشاره کرده‌ایم که در کنار آمدن کودک با اضطراب جدایی بسیار موثر هستند. همچنین شما می‌توانید این راهکارها را توسط روانشناسان ما در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو دریافت نمایید.

1- از بازی‌ها کمک بگیرید

شما می‌توانید به کمک بازی‌های ساده‌ای نظیر قایم موشک به کاهش اضطراب جدایی فرزندتان کمک کنید. در جریان این بازی که می‌تواند با هیجان، شوخی و خنده همراه باشد کودک به رفت و آمدهای شما عادت می‌کند و اطمینان می‌یابد که پس از هربار رفتن، آمدنی در کار است. از همین رو در موقعیت های دیگر نیز اضطراب و نگرانی کمتری را از خود نشان می‌دهد.

2- برای کاهش اضطراب جدایی در کودکان به آن‌ها دروغ نگویید

هرگز برای این که کودک را به جدایی عادت دهید در مورد ترک نکردن محیط یا بازگشت سریع به فرزند خود دروغ نگویید. این کار احساس بی اعتمادی را در کودک تقویت کرده و منجر به اضطراب شدیدتری در او می‌شود.

3- فرصت ارتباط با دیگران را فراهم کنید

بسیاری از کودکان به دلایلی نظیر ارتباطات محدود اجتماعی والدین خود، به طور کلی از غریبه‌ها می‌ترسند و از همین رو هنگام جدایی از پدر و مادر علائمی نظیر بی قراری و گریه شدید را از خود نشان می‌دهند. برای پیشگیری از این موضوع لازم است از همان ابتدای کودکی فرزندتان را با سایر افراد آشنا کنید و فرصت بودن در کنار آن‌ها را نیز در اختیارش قرار دهید. کودکانی که ارتباطات بسیار محدودی داشته‌اند اغلب جدایی از والدین در سنین بالاتر در محیط‌هایی نظیر مهد کودک یا مدرسه برای آن‌ها بسیار سخت و استرس زا خواهد بود.

4- جدایی را تمرین کنید

برای اینکه کودک به نبود گه گاه شما عادت نماید لازم است که این موضوع را تمرین کند. به همین منظور می‌توانید از زمان‌های بسیار کوتاه شروع کرده و گاهی فرزندتان را با یک فرد مطمئن نظیر مادر یا همسر تنها بگذارید. شما می‌توانید از زمان‌های بسیار کم شروع کنید و به تدریج به زمان این جدایی‌ها بیفزایید. توجه داشته باشید که طول مدت جدایی را تنها زمانی افزایش دهید که کودک به جدایی‌های قبلی کاملا عادت کرده باشد. 

5- از محیط خانه شروع کنید

برای تمرین جدایی ترجیحا بهتر است از محیط خانه خودتان آغاز کنید. مشاهدات نشان می‌دهد کودکان در محیط های غریبه به طور کل اضطراب بیشتری دارند و جدایی از والدین در این شرایط برایشان سخت تر است. به همین خاطر سعی کنید تمرین‌های جدایی را از محیط امن خانه آغاز کرده و پس از سازگاری کودک با این شرایط آن را به موقعیت‌های دیگر نیز تعمیم دهید.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان

در مواردی که راهکارهای خانگی پاسخگو نیستند و اضطراب جدایی عملکرد کودک را در حوزه‌های مختلف نظیر تحصیل مختل می‌کند؛ لازم است که از یک روانشناس برای بهبود اوضاع کمک بگیرید. روانشناسان در درمان اختلال اضطراب جدایی یکی از دو رویکرد کودک محور یا خانواده محور را انتخاب می‌کنند. البته برخی درمانگران نیز التقاطی عمل کرده و از هر دو روش در کنار هم استفاده می‌نمایند.

رویکرد فرد محور

در این روش که معمولاً برای کودکان بزرگ‌تر به کار می‌رود جلسات مشاوره با کودک و بدون حضور والدین برگزار می‌شود. در این رویکرد درمانگر از روش‌هایی نظیر بازی درمانی و تکنیک‌های شناختی و رفتاری برای کمک به کودک استفاده می‌کند. در طی جلسات درمانی کودک یاد می‌گیرد که احساسات خود را با درمانگر در میان بگذارد و روش‌های سالم حل اضطراب‌ها را یاد بگیرد.

رویکرد خانواده محور

در رویکرد خانواده محور مادر و کودک، یا هردوی والدین همراه با کودک در جلسات حضور می‌یابند و درمانگر تعاملات آن‌ها را مورد مشاهده قرار می‌دهد. پس از مشاهدات و بررسی‌های دقیق الگوهای ناسالم ارتباطی برای والدین توضیح داده می‌شود. در واقع درمانگر تلاش می‌کند به والدین بیاموزد که چگونه در کنار مستقل بار آوردن فرزند خود اطمینان و امنیت کافی را نیز در اختیار او قرار دهند و به او کمک کنند با اضطراب‌های درونی خود مقابله کند.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول